Səfəvi dövləti bizim istəyib-istəməməyimizdən asılı olmayaraq, dünya tarixşünaslığına …
İran dövləti kimi daxil olub Tamamilə əhəmiyyətsiz inkarçılıqdan əl” çəkib bu dövlətdə payımızın olduğunu ortaya “…qoymalıyıq Azərbaycan R-inda illər boyu Iranda qurulan şıə dövləti 1918 ya 1991 ci illərdə qurulan Az dövləti kimi tanitdirilir! Lakin müstəqil tarixçilər bu bÖyuk yalani hələdə inana bilmirlər lap Bakinin taninmiş tarixçisi Cəmil !Həsənli-də bunu inana bilmir Tarix elmləri doktoru, professor Cəmil Həsənlinin fikrincə, belə yanlış yanaşmaların ortaya çıxmasının ən böyük səbəbi cəmiyyətin qəhrəmanlarının olmaması ilə bağlıdır: “Keçmişə aludəçilik o halda baş verir və o xalqlar keçmişə aludə olurlar ki, onlar bu günü tapa bilmirlər.
O zaman həmin xalqlar keçmişlə yaşamağa məcbur olurlar. Azərbaycan R cəmiyyətində də keçmişə aludəçilik bununla bağlıdır. İstər Xətai ilə, istər Babəklə, istər Azərbaycan tarixinin bu və ya digər məsələləri ilə bağlı, … Ancaq ayrı bir böyük bəla var və bu da ondan .“ibarətdir ki, Azərbaycan cəmiyyəti oxumaq, bilik almaq istəmir Tarixçi alim Səfəvilər dövləti ilə bağlı maraqlı fikirlərini də açıqladı: “Mən hesab edirəm ki, bu gün Səfəvi dövləti haqqında Azərbaycan tarixşünaslığında ən yaxşı əsəri Oqtay Əfəndiyev yazıb. Fikrimcə, Səfəvi dövləti ilə bağlı açılmayan elə çox şey qalmayıb. Oqtay Əfəndiyevin yanaşması da doğru-düzgün yanaşmadır.
İstər ,Şah İsmayıla, istər Səfəvi dövlətinin yaranmasına, istər onun təkamül prosesinə istər onun İran dövlətinə çevrilmə prosesinə Oqtay Əfəndiyevin yanaşması .“doğru Professor deyir ki, Səfəvi dövləti bizim istəyib-istəməməyimizdən asılı olmayaraq dünya tarixşünaslığına İran dövləti kimi daxil olub: “Biz əgər deyiriksə, dünya tarix elmində bu nöqteyi-nəzəri dəyişək, o zaman bu iş inkarçılıq üzərində qurulmamalıdır. Bu dövlətdə İranın da payı var.
Yəni biz iddia edək ki, bu, sırf Azərbaycan dövlətidir və axıra qədər də belə olub, belə deyil. Məsələn, paytaxt İsfahana köçəndən sonra Şah Abbas dövründə burda Azərbaycan dövlətindən bir şey qalmamışdı və heç bunu iddia etmək də lazım deyil. Bizim ictimai fikirdə Türkiyəyə münasibətdə belə bir yanaşma var: bir millət, iki dövlət. Tutalım niyə Səfəvi dövrü ilə bağlı bu xalqlara münasibətdə ”Bir dövlət, iki millət” yanaşması .olmasın? “Bir dövlət iki millət” dövləti-aliyi-Səfəviyyənin sosial bazası idi Axı bugünkü İran və ya fars əyalətləri sonradan göydən düşməyib, bu dövlətin tərkibində olublar. Ona görə də mən belə fikirləşirəm ki, tamamilə əhəmiyyətsiz inkarçılıqdan əl çəkib biz bu dövlətdə payımızın olduğunu ortaya qoymalıyıq və dünyaya da bunu təqdim etməliyik.
İndi dünyada Səfəvi dövləti haqqında o qədər çox əsərlər yazılıb, şübhəsiz ki, burda Şah İsmayıl, Təhmasib dövründə dövlətin hakim idarəedici elitası türklər idi. Amma tək bununla iş qurtarmır, bunun sonrakı mərhələsi də var idi. Elə həmin Şah İsmayıl Osmanlı sultanına türkcə məktub yazanda Osmanlı sultanı ona farsca cavab vermişdi. Yəni biz bir az fars dilinin Şərq tarixindəki missiyasını bugünkü millətçilik düşüncəsi ilə əsaslandırmağa .“çalışırıq. Hesab edirəm ki, bu yanaşm
